आढावा
ट्रेडिंग आणि इन्वेस्टमेंट च्या जगात, “डिमॅट अकाउंट” शब्द सामान्यतः वापरला जातो. जवळपास 4 दशलक्ष डिमॅट अकाउंट 2018 मध्ये उघडले असल्याने, मागील वर्षाच्या तुलनेत 13 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे, या खात्यांची लोकप्रियता नवीन उंचीवर पोहोचली आहे.
हा उंची मुख्यत्वे भारतीयांनी पारंपारिक साधनांपासून स्टॉकसारख्या उपलब्ध पर्यायांमध्ये बचत पद्धतींमध्ये केलेल्या तीव्र बदलामुळे आहे.
या अकाउंटची मागणी वाढली असल्याने, डिपॉझिटरी सहभागींनी (डीपी) कमीतकमी संभाव्य किंमतीमध्ये सर्वोत्तम वैशिष्ट्ये प्रदान करून प्रतिसाद दिला आहे, गुंतवणूकदारांना फायदा होतो. तसेच, स्टॉक मार्केट ट्रेडिंगसाठी, (एस ई बी आय) भारतीय सुरक्षा आणि नियमन मंडळने डिमॅट अकाउंटचा वापर अनिवार्य केला आहे
भारतातील नवशिक्यांसाठी डीमॅट खात्याच्या मूलभूत गोष्टी समजून घेणे
भारतात डिमॅट अकाउंट कसे ऑपरेट करावे हे जाणून घेण्यासाठी या अर्थात तीन मुख्य व्याख्या विचारात घ्या.
युनिक 16-अंकी क्लायंट ID
प्रत्येक डिमॅट अकाउंटसाठी एक युनिक 16-अंकी क्लायंट आयडी नियुक्त केला जातो, जो इन्व्हेस्टरची ओळख म्हणून काम करतो. आयडी चे पहिले आठ अंक डिपॉझिटरी सहभागी दर्शवितात, तर शेवटचे आठ अंक इन्व्हेस्टरसाठी युनिक आयडेंटिफायर म्हणून काम करतात, ज्यामुळे शेअर्स आणि सिक्युरिटीज विक्री किंवा खरेदी करणे सोपे होतात
डिपॉझिटरी सहभागी (डीपी) DP
डिपॉझिटरी सहभागी केंद्रीय डिपॉझिटरीसाठी मध्यस्थ किंवा प्रतिनिधी म्हणून काम करतो, इन्वेस्टर्स अँड ट्रेडर्स केंद्रीय डिपॉझिटरीच्या समान सेवा प्रदान करतो.एनएसडीएल आणि सीडीएसएल या दोन केंद्रीय डिपॉझिटरीज सध्या सेबी सह (एस ई बी आय) भारतीय सुरक्षा आणि नियमन मंडळ सह भारतातील सर्वोच्च व्यापार आणि गुंतवणूक नियामक संस्था यांच्याकडे नोंदणीकृत आहेत.डिमॅट खाते उघडण्यासाठी, डिपॉझिटरी सहभागी या दोन परवानाधारक ऑपरेटरपैकी एकाकडे नोंदणीकृत असणे आवश्यक आहे.
डिमटेरियलायझेशन
ही एक प्रक्रिया आहे जी शेअर सर्टिफिकेट्सचे भौतिक ते इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात रूपांतरित करण्याची परवानगी देते. त्यानंतर खरेदी केलेले शेअर्स हाताळण्यास सोपे आहेत आणि ग्रहावर कुठेही ॲक्सेस केले जाऊ शकतात. डिमटेरिअलायझेशनमुळे तुम्ही तुमचे होल्डिंग नियंत्रित आणि ट्रॅक करू शकता.
डिमॅट अकाउंट ऑनलाईन कसे ऑपरेट करावे याविषयी स्टेप–बाय–स्टेप मार्गदर्शक आहे का?
डिमॅट अकाउंट ऑपरेट करण्याची प्रक्रिया खूपच सोपी आहे. जर तुम्हाला सुरू करण्याचा विचार करायचा असेल तर ही स्टेप-बाय-स्टेप मार्गदर्शक तुम्हाला सुरू करण्यास मदत करेल
डीपी निवडणे
डिमॅट अकाउंट उघडण्याची पहिली पायरी म्हणजे डिपॉझिटरी सहभागी (DP) निवडणे. बँक, स्टॉकब्रोकर आणि ऑनलाईन इन्वेस्टर प्लॅटफॉर्मद्वारे भारतात डीपी सेवा उपलब्ध आहेत. डीपी निवडताना, सेवा प्रदाता शोधा ज्याच्या ऑफर आणि वैशिष्ट्ये तुमच्या गरजा आणि वैशिष्ट्यांशी जुळतात.
डिमॅट अकाउंट उघडण्याचा फॉर्म भरा आणि त्यास येथे पाठवा
डिमॅट अकाउंट उघडण्यासाठी, तुमच्या DP च्या वेबसाईटवर जा आणि ऑनलाईन डिमॅट अकाउंट उघडण्याचा फॉर्म भरा. आयआयएफएलसारखे अनेक डिपॉझिटरी सदस्य, तुम्हाला ट्रेडिंग आणि डिपॉझिटरी दोन्ही अकाउंट उघडण्याची परवानगी देतात
केवायसी (KYC) मार्गदर्शक तत्त्वांची तपासणी करा
तुम्ही डिमॅट अकाउंट अर्ज पूर्ण केल्यानंतर, तुम्हाला तुमच्या ग्राहकाची (केवायसी) KYC आवश्यकता पूर्ण करण्यास सांगितले जाईल. यासाठी ओळखीचा पुरावा, पत्त्याचा पुरावा, बँक खाते विवरण आणि उत्पन्नाचा पुरावा यासारख्या केवायसी कागदपत्रांच्या स्कॅन केलेल्या प्रती सादर करणे आवश्यक आहे. अर्ज करण्यापूर्वी सर्व आवश्यक कागदपत्रे हातात असणे ही चांगली कल्पना आहे, कारण यामुळे तुम्हाला प्रक्रिया अधिक वेगाने पुढे जाण्यास मदत होईल.
पडताळणी प्रक्रिया पूर्ण करा
तुमचा DP तुम्हाला ‘इन पर्सन व्हेरिफिकेशन’IPO (आय पी व्ही) प्रक्रियेमध्ये जाण्यास सांगेल. हा एक आवश्यक व्यायाम आहे जो तुम्ही तुमच्या रेकॉर्डची वैधता तपासण्यासाठी पूर्ण करणे आवश्यक आहे.तुम्हाला तुमच्या डीपीनुसार तुमच्या सेवा प्रदात्याच्या (सर्विस प्रोवायडर)कार्यालयात व्यक्तीशः उपस्थित राहण्याची आवश्यकता असू शकते. दुसरीकडे, अनेक डिपॉझिटरी वापरकर्ते, आता वेबकॅम किंवा स्मार्टफोन वापरून ऑनलाइन IPV सेवा देतात.
स्वाक्षरी करण्यासाठी कराराच्या प्रती
तुम्ही IPV पूर्ण केल्यानंतर, तुम्हाला तुमच्या डीपी सह करारावर स्वाक्षरी करण्यास सांगितले जाईल. हा करार सर्व ठेवीदाराच्या आणि गुंतवणूकदाराच्या जबाबदाऱ्या आणि अधिकारांची गणना करतो.
तुमचा बी ओ (BO) ओळख नंबर मिळवा
हे पूर्ण झाल्यास, तुमचा डीपी तुमच्या डीमॅट खात्याच्या अर्जावर प्रक्रिया करण्यास सुरुवात करेल. तुमचा अर्ज मंजूर झाल्यानंतर तुम्हाला एक विशेष लाभार्थी मालक ओळख क्रमांक दिला जाईल (BO ID). या बीओ (BO) आयडीचा वापर करून तुमचे डीमॅट खाते अॅक्सेस केले जाते.
नवशिक्यांसाठी डीमॅट खाते उघडण्यासाठी खालील कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे
डिमॅट अकाउंट उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे कमीत कमी आहेत.आहे. यामुळे कोणत्याही अडचणींचा अनुभव न घेता नवीन अर्जदारांना प्रक्रियेचे अनुसरण करणे सोपे होते. केवळ खाली नमूद केलेली कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे
- तुमच्या फोटोसह ओळख म्हणून तुमच्या PAN कार्डची प्रत
- पत्त्याचा पुरावा: खालीलपैकी कोणत्याही दस्तऐवजाची प्रत निवासाचा पुरावा म्हणून पुरेसे असेल – मतदान ओळखपत्र, पासपोर्ट, वाहन परवाना इ.
- तुमच्या बँक अकाउंटचे पुरावे म्हणून तुमच्या अकाउंट पासबुक किंवा बँक स्टेटमेंटची प्रत (3 महिन्यांपेक्षा जुने नाही)
- तुमच्या कमाईचा पुरावा: तुमच्या अलीकडील पे स्टबची एक कॉपी किंवा तुमच्या टॅक्स रिटर्न (करन्सी आणि डेरिव्हेटिव्ह विभागासाठी अनिवार्य)
डीमॅट अकाउंट असण्याचे उद्दिष्ट काय आहे?
जर तुम्हाला सध्या स्टॉक मार्केटमध्ये इन्व्हेस्ट करायचे असेल तर तुम्ही डिमॅट अकाउंटशिवाय करू शकणार नाही. म्हणूनच स्टॉक ट्रेडिंगच्या जगात डिमॅट अकाउंट कसे ऑपरेट करावे हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. डिमॅट अकाउंटच्या महत्त्वासाठी योगदान देणारे इतर काही घटक खाली संक्षिप्तपणे चर्चा केली आहेत
सुरक्षा
जर तुमच्याकडे डिमॅट अकाउंट असेल तर तुम्हाला बनावट किंवा बोगस शेअर सर्टिफिकेट्सचा सामना करावा लागणार नाही.
तुमच्या अकाउंटमधील प्रत्येक शेअर्सचा रेकॉर्ड अधिकृत आहे.
विश्वसनीयता
भौतिक शेअर प्रमाणपत्रे संग्रहित करणे आणि राखणे कठीण असू शकतात. तुमचे प्रमाणपत्र गहाळ किंवा बिघाडले जाण्याची शक्यता देखील आहे. या सर्व समस्यांचे निराकरण डीमॅट खात्याने केले जाते.
अफोर्डेबिलिटी
तुम्ही डिमॅट अकाउंटशी संबंधित कोणतेही दस्तऐवज कुठेही आणि कोणत्याही वेळी पाहू शकता कारण ते सर्व ऑनलाईन आणि इलेक्ट्रॉनिक असतात.
कमी शुल्क
प्रक्रिया शुल्क आणि मुद्रांक शुल्क यासारख्या भौतिक शेअर प्रमाणपत्रांशी संबंधित अतिरिक्त खर्च डिमॅट अकाउंटसह काढून टाकल्या जातात.परिणामी, खर्च आणि लक्षणीय बचत होईल.
डिमॅट अकाउंट क्लोजर
डीमॅट खाते बंद करणे जितके सोपे आहे तितकेच ते उघडणे सोपे आहे. डिमॅट अकाउंट बंद करण्यासाठी, तुम्ही सर्व खातेदारांनी (एकाहून अधिक धारकांच्या बाबतीत) स्वाक्षरी केलेला विनंती फॉर्म भरला पाहिजे.डिमॅट अकाउंट बंद करण्यापूर्वी, तुम्ही खात्यातील सर्व होल्डिंग्स पास करणे आवश्यक आहे.डिमटेरिअलायझेशनच्या कोणत्याही विनंत्या प्रलंबित असल्यास, डीपी क्लोजर सबमिशनवर प्रक्रिया करणार नाही.
रॅपिंग अप – नवशिक्यांसाठी डिमॅट अकाउंट
असे दिसू शकते की ऑनलाईन डिमॅट अकाउंट चालवणे कठीण काम आहे, परंतु जर मूलभूत पायऱ्यांचे अनुसरण केले तर हे खरोखरच खूपच सोपे आहे. नवशिक्यांसाठी , ट्रेडिंगच्या जगात प्रवेशासाठी डिमॅट अकाउंटची आवश्यकता आहे. आता डिमॅट अकाउंट ऑपरेट करणे झाले सोप. डिमॅट अकाउंट संकल्पनेने स्टॉक ट्रेडिंग उद्योगाला एक नवीन चेहरा दिला आहे,कारण गुंतवणूकदारांना प्रत्यक्ष नोंदी ठेवण्याचा त्रास टाळता आला आहे. या अकाउंटचा वापर करण्याची सर्वोत्तम गोष्ट म्हणजे ते थेट मोबाईल डिव्हाईस आणि कॉम्प्युटरमधून ॲक्सेस केले जाऊ शकतात. डिमॅट आणि ट्रेडिंग अकाउंटच्या मदतीने, तुम्हाला पूर्णपणे भिन्न ट्रेडिंग अनुभवाचा आनंद मिळेल
