જ્યારે ભારતમાં ઇક્વિટી શેર માર્કેટની વાત આવે છે ત્યારે બે મુખ્ય સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે જે ટ્રેડિંગ વૉલ્યુમના મોટા ભાગનો એન્જોઈ કરે છે. એક BSE એટલે બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ જ્યારે બીજું રાષ્ટ્રીય સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે જેને NSE તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ ભારતમાં બે સૌથી મોટા સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે અને બધા એશિયામાં સૌથી મોટા છે, ત્યારબાદ જાપાન, ચીન અને હોંગકોંગનો સમાવેશ થાય છે.
તમે જ્યારે રોકાણકાર હોવ કે વેપારી હોવ, તે સમજવું આવશ્યક છે કે આ સ્ટૉક એક્સચેન્જ શું છે અને BSE અને NSE વચ્ચે મુખ્ય તફાવત શીખો. અહીં આ બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ વિશેની કેટલીક મૂલ્યવાન માહિતી છે, જે તમને NSE અને BSE વચ્ચેના તફાવતને સમજવામાં અને સારી રીતે પ્રશંસા કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
એનએસઈ શું છે?
1992 વર્ષમાં સ્થાપિત, રાષ્ટ્રીય સ્ટૉક એક્સચેન્જ (એનએસઈ) બજાર મૂડીકરણના સંદર્ભમાં ભારતનો સૌથી મોટો સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે. એનએસઇ ભારતમાં ઇલેક્ટ્રોનિક અને સંપૂર્ણપણે સ્વચાલિત વેપાર સિસ્ટમ ધરાવતું પ્રથમ સ્ટૉક એક્સચેન્જ હતું. ફક્ત થોડા વર્ષોમાંટ્રેડિંગની આ ઇલેક્ટ્રોનિક સિસ્ટમએફિઝીકલ શેર પ્રમાણપત્રો સહિત પેપર–આધારિત શેર ટ્રેડિંગ સિસ્ટમને સંપૂર્ણપણે બદલી દીધી છે.
સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં નિફ્ટી (નેશનલ ફિફ્ટી) તરીકે ઓળખાયેલ બેન્ચમાર્ક ઇન્ડેક્સ પણ છે. નિફ્ટી ઇન્ડેક્સ તેનું મૂલ્ય એનએસઇમાં સૂચિબદ્ધ (લિસ્ટીંગ) સૌથી મોટું (બજાર મૂડીકરણના સંદર્ભમાં) અને મોટાભાગની સતતટ્રેડિંગ કરેલી કંપનીઓના 50 થી પ્રાપ્ત કરે છે. વધુમાં, એનએસઇને તાજેતરમાં ટ્રેડિંગ કોન્ટ્રેક્ટની સંખ્યાના સંદર્ભમાં વિશ્વનું સૌથી મોટું એક્સચેન્જ તરીકે કામકાજ ધરાવેછે.
BSE શું છે?
બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ (બીએસઈ) રાષ્ટ્રીય સ્ટૉક એક્સચેન્જનો જૂનો કાઉન્ટરપાર્ટ છે. બીએસઇએ “નેટિવ શેર અને સ્ટૉક બ્રોકર્સ એસોસિએશન“ના નામ હેઠળ વર્ષ 1875માં તેની કામગીરી શરૂ કરી હતી.” એશિયામાં બીએસઈએ સૌથી જૂના સ્ટૉક એક્સચેન્જ તરીકે ઓળખ ધરાવે છે. જ્યારે એનએસઇ , બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ સાથે વર્ષ 1995માં ઓપન–ક્રાય સિસ્ટમથી સંપૂર્ણપણે ઇલેક્ટ્રોનિક ટ્રેડિંગ (બોલ્ટ) માં શિફ્ટ થઈ ગયું છે.
નિફ્ટીની માફક બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં સેન્સેક્સ (સેન્સિટિવ ઇન્ડેક્સ) તરીકે પણ ઓન બેન્ચમાર્ક ઇંડેક્સ છે. આ ઇન્ડેક્સ પ્રથમ વર્ષ 1986માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને આવશ્યક રીતે સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં સૂચિબદ્ધ ટોચની 30 કંપનીઓનું વજન સરેરાશ મૂલ્ય છે.
NSE અને BSE વચ્ચેનો તફાવત
હવે તમે આ બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ વિશે વધુ જાણો છો, અહીં કેટલીક વધુ માહિતી છે જે BSE અને NSE વચ્ચેના તફાવતને સ્પષ્ટપણે હાઇલાઇટ કરે છે.
સંસ્થાપન
બીએસઈ એશિયામાં સૌથી જૂનું સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે અને 18મી સદીથી અસ્તિત્વમાં છે. તેનાથી વિપરીત એનએસઈ 30 વર્ષથી ઓછા સમયમાં ઘણા મોડેથી અસ્થિત્વમાં આવ્યું છે. વૈશ્વિક સ્ટૉક એક્સચેન્જ રેન્કિંગમાં, BSE 10માંસ્થાન પર છે, જ્યારે NSE 11માં સ્થાન પર હોય છે.
ઇલેક્ટ્રોનિક ટ્રેડિંગ
જ્યારે NSE વર્સેસ BSE ની વાત આવે છે ત્યારે નેશનલ સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં ઇલેક્ટ્રોનિક ટ્રેડિંગના સંબંધમાં ઉપર છે. તેના સંસ્થાપનનાસમયથી, એનએસઇ હંમેશા પેપરલેસ ટ્રેડિંગ સિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપતી એક સંપૂર્ણપણે ઇલેક્ટ્રોનિક સ્ટૉક એક્સચેન્જ છે. બીજી તરફ, બીએસઈ લાંબા સમયથી કાગળ–આધારિત સિસ્ટમને અનુસરી રહ્યું હતું, અને બીએસઈ ઑન–લાઇન ટ્રેડિંગ (બોલ્ટ) ની રજૂઆત સાથે વર્ષ 1995માં ઇલેક્ટ્રોનિક ટ્રેડિંગને સ્વિચ કરવામાં આવ્યું હતું.
ડેરિવેટિવ્સ કરાર
ડેરિવેટિવ્સ કોન્ટ્રાક્ટ્સ સેગમેન્ટમાં, એનએસઇ પાસે મોટી પ્રારંભ છે અને વર્ચ્યુઅલ રીતે સંપૂર્ણ સેગમેન્ટને મોનોપોલાઈઝ્ડ કર્યું છે. રાષ્ટ્રીય સ્ટૉક એક્સચેન્જના મુખ્ય સૂચકાંકોમાંથી બે – નિફ્ટી 50 અને બેંક નિફ્ટી – અસાધારણ રીતે લિક્વિડ છે અને ભારતમાં ડેરિવેટિવ સેગમેન્ટમાં સૌથી વધુ ટ્રેડ કોન્ટ્રેક્ટ તરીકે આવે છે. તેની તુલનામાં બીએસઇ રોકાણકારો અને વેપારીઓ વચ્ચે ખૂબ ઓછા માત્રાનો એન્જોઈ કરે છે.
સૂચિબદ્ધ (લિસ્ટીંગ) કંપનીઓની સંખ્યા
એનએસઇ સામે બીએસઇમાં નોંધાયેલ (લિસ્ટેડ) કંપનીઓની સંખ્યાની તુલના કરવી છે, એ સ્પષ્ટ છે કે બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ રાષ્ટ્રીય સ્ટૉક એક્સચેન્જ કરતાં અગત્યનું છે. એનએસઇમાં સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં 1600 કરતાં વધુ કંપનીઓ સૂચિબદ્ધ (લિસ્ટેડ) છે, જ્યારે બીએસઇ ખાતે 5000 કરતાં વધુ કંપનીઓ કામકાજ ધરાવે છે. જ્યારે બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ વચ્ચેના તફાવત આ સંદર્ભમાં અસ્તિત્વમાં છે, ત્યારે તે ખૂબ જ સમજપાત્ર છે, કારણ કે BSE એનએસઇ કરતાં વધુ સમય સુધી અસ્તિત્વમાં છે.
સ્ટૉક એક્સચેન્જની લિસ્ટીંગ
એનએસઇ સામે બીએસઇલિસ્ટીંગના સંદર્ભમાંબોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ ભારતમાં એકમાત્ર સૂચિબદ્ધ (લિસ્ટીંગ) એક્સચેન્જ છે. BSE તેના સામે સ્ટૉક એક્સચેન્જ પ્લેટફોર્મ, નેશનલ સ્ટૉક એક્સચેન્જ પર લિસ્ટીંગ છે. જ્યારે એનએસઇ સ્ટૉક એક્સચેન્જ પર સૂચિબદ્ધ (લિસ્ટીંગ) થવાની યોજનાઓ પણ ધરાવે છે, ત્યારે તે કેટલાક કાનૂની અવરોધોને કારણે મંજૂરી મેળવી શકાઈ નથી.
નિષ્કર્ષ
BSE અને NSE બંને વિશ્વના સૌથી સફળ સ્ટૉક એક્સચેન્જમાંથી એક છે. બોમ્બે સ્ટૉક એક્સચેન્જ, તેની લિસ્ટેડ કંપનીઓના 5000+ પોર્ટફોલિયો સાથે, પ્રારંભિકો માટે એક આદર્શ પ્લેટફોર્મ છે. વૈકલ્પિક રીતે, નેશનલ સ્ટૉક એક્સચેન્જ, તેના ડેરિવેટિવ કૉન્ટ્રાક્ટ્સના શ્રેષ્ઠ રિપર્ટોયર સાથે, અનુભવી રોકાણકારો અને વેપારીઓ માટે એક પરફેક્ટ પ્લેટફોર્મ છે. હવે તમે NSE અને BSE વચ્ચેનો મુખ્ય તફાવત જાણો છો, તમે તરત જ આગળ વધી શકો છો અને તમારી પસંદગીના સ્ટૉક એક્સચેન્જમાં રોકાણ કરવાનું શરૂ કરી શકો છો.
