કન્ટ્રોલ સ્ટોક શું છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે

કન્ટ્રોલ સ્ટૉક એ એક પ્રકારે એવો શેર છે કે જે કંપની પર તેના ધારકને નોંધપાત્ર નિયંત્રણ આપે છે. આ લેખમાં તેના વિશે આપણે વધુ માહિતી મેળવશું.

કન્ટ્રોલ  સ્ટૉક તરીકે ઓળખાતો એક પ્રકારનો એવો શેર કે જે બિઝનેસ પર હોલ્ડરને નોંધપાત્ર નિયંત્રણ પ્રદાન કરે છે. સામાન્ય રીતે આ કંપનીના વોટિંગ શેરના મોટા ભાગની માલિકી દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવે છે. એક નિયંત્રણ સ્ટૉકહોલ્ડર સામાન્ય રીતે મતદાન શેરના 50% કરતાં વધુ શેર ધરાવે છે, જે તેમને કારોબાર પર મોટાભાગના પ્રભાવ આપે છે. તેમ છતાં, કોર્પોરેટ સંરચના અને શેરો સાથે જોડાયેલા અધિકારોના આધારે, કેટલીક પરિસ્થિતિ એવી છે કે જેમાં 50% કરતાં ઓછા મતદાન શેરધારકોને  કંપની પર નોંધપાત્ર નિયંત્રણ ધરાવી શકે છે.

સ્ટૉક ફંક્શનને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરે છે?

એવા શેરધારકો કે જેઓ કંપનીના મોટાભાગના શેરની માલિકી ધરાવે છે તેઓ કારોબાર વતીથી અને તેના માટે સંપૂર્ણ મતદાન અધિકારો ધરાવે છે. આ કારણોથી તેમના શેરને કન્ટ્રોલ સ્ટૉક તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જો પક્ષકારો વોટિંગ સ્ટૉકની તુલનામાં નોંધપાત્ર શેરોની ટકાવારી ધરાવે છે તો આ વર્ગીકરણ માટે યોગ્યતા ધરાવે છે.

સામાન્ય રીતે, બિઝનેસ માલિકો તેમની કંપનીના ઓછામાં ઓછા 51% હિસ્સેદારી રાખશે. તેઓ કંપનીના 49 ટકા (અથવા તેનાથી ઓછું) શેર ટ્રાન્સફર કરશે. તેઓ બહુમતિ પ્રાપ્ત કરશે અને પરિણામે, નિર્ણય લેવાની શક્તિ ધરાવે છે.

જોકે તેઓ હંમેશા ચોક્કસપણે 51% શેર ધરાવતા નથી પણ તેઓ નિર્ણયો પર નિયંત્રણ સાથે સૌથી મોટું શેરહોલ્ડર હોવાની ખાતરી કરશે. જો કોઈ પાસે 49.9% હિસ્સેદારી હોય, તો પણ મોટાભાગના માલિક જે 50% હિસ્સો ધરાવે છે, તે અંતિમ નિર્ણયો લે છે. કોઈ રોકાણકાર કંપનીના નિર્ણયો પર નિયંત્રણ જાળવી રાખવા લગભગ બધા સ્ટૉક ખરીદી શકે છે.

કન્ટ્રોલ સ્ટૉકનું ઉદાહરણ

જો કંપની ફક્ત એકમાત્ર સામાન્ય શેર જારી કરે છે, તો મતદાન શક્તિની ગણતરી સરળ રહે છે કારણ કે દરેક શેરમાં 1 મતદાન અધિકાર હોય છે. તેથી, જો તેમ કરવાનો નિર્ણય હોય, તો કુલ બાકી શેરમાંથી 50 ટકાથી વધુ શેર ધરાવતા વ્યક્તિ નિર્ણયને અથવા શેરધારકોને પ્રભાવિત કરશે જેઓ સામૂહિક રીતે 50 ટકાથી વધુ શેર ધરાવતા હોય તે નિર્ણયને પ્રભાવિત કરશે. પરંતુ જો કંપની પાસે બે વર્ગના શેર હોલ્ડ કરે છે, વિવિધ મતદાન શક્તિઓ સાથે, તો ગણતરી એક ભારિત સરેરાશ માનશે.

ઉદાહરણ તરીકે માર્ક ઝકરબર્ગનો કેસ છે. જે આશરે ફેસબુકના બાકી શેરના 14% ની માલિકી ધરાવે છે પરંતુ ડ્યુઅલ-ક્લાસ શેર માળખા મારફતે મતદાન શક્તિના 60% છે.

તેનો અર્થ એ છે કે ફેસબુકના બહુમતિ શેરની માલિકી ન હોવા છતાં, ઝકરબર્ગ કંપનીના નિર્ણયો પર અસરકારક નિયંત્રણ ધરાવે છે કારણ કે તેઓ અન્ય શેરધારકોના નિર્ણયોને ઓવરરાઇડ કરવા માટે તેમની મતદાન શક્તિનો ઉપયોગ કરી શકે છે. આ નિયંત્રણ સ્ટૉક સાથે, ઝકરબર્ગ ફેસબુકના કામગીરી, મેનેજમેન્ટ અને વ્યૂહાત્મક દિશા પર નોંધપાત્ર પ્રભાવ ધરાવે છે.

કંટ્રોલ સ્ટૉકનું અન્ય એક ઉદાહરણ બર્કશાયર હેથવેનો કેસ છે, જે વૉરેન બફેટ દ્વારા નિયંત્રિત કરવામાં આવે છે, જે કંપનીના આશરે 16% ઉત્કૃષ્ટ શેર ધરાવે છે પરંતુ એક જટિલ શેર માળખા દ્વારા નોંધપાત્ર વોટિંગ પાવર ધરાવે છે જેમાં ક્લાસ એ અને ક્લાસ બી શેરનો સમાવેશ થાય છે. આ માળખામાં કંપનીના નિર્ણયો પર બફેટ નિયંત્રણ આપે છે, બાકીના શેરની મોટાભાગના માલિકી ન હોવા છતાં પણ આ સ્થિતિ છે..

બંને કિસ્સામાં કંટ્રોલ સ્ટૉક કંપનીની કામગીરીઓ અને નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયા પર મુખ્ય શેરધારકને નોંધપાત્ર પ્રભાવ આપે છે, જે કંપનીની ભવિષ્યની સફળતા પર નોંધપાત્ર અસર કરી શકે છે.

કન્ટ્રોલ સ્ટૉકના લાભો

કન્ટ્રોલ સ્ટોક માલિકી ધરાવતા શેરહોલ્ડરને ઘણા લાભો મળી શકે છે, જેમાં નીચેની બાબતનો સમાવેશ થાય છે.:

1. વ્યૂહાત્મક નિર્ણયો લેવાની ક્ષમતા:

કન્ટ્રોલ સ્ટૉક સાથે, શેરધારક પાસે મહત્વપૂર્ણ બિઝનેસ નિર્ણયો નક્કી કરવા માટે તેમના વોટનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતા હોય છે જે ફર્મ અને તેમના સહ શેરધારકોને મદદ કરશે.

1. કૉર્પોરેટ ગવર્નેંસ:

જ્યારે કોર્પોરેટ ગવર્નન્સની વાત આવે ત્યારે કન્ટ્રોલ સ્ટૉક એક મૂલ્યવાન સંપત્તિ હોઈ શકે છે. કંપની મેનેજમેન્ટને જવાબદાર રાખવા માટે કંટ્રોલ સ્ટૉક ધરાવતા મુખ્ય શેરધારકો તેમના પ્રભાવનો ઉપયોગ કરી શકે છે અને ખાતરી કરી શકે છે કે તે તમામ શેરધારકોના શ્રેષ્ઠ હિતોમાં કાર્ય કરે છે.

1. ઉચ્ચ વળતર માટે સંભવિત:

જો શેરધારક જે સ્ટૉકને નિયંત્રિત કરે છે તે યોગ્ય વ્યૂહાત્મક નિર્ણયો લે છે, તો તે તમામ શેરધારકો માટે વધુ રિટર્ન તરફ દોરી શકે છે, કારણ કે કંપનીના ફાઇનાન્શિયલ પરફોર્મન્સમાં સુધારો થાય છે.

સ્ટૉક અને ઇન્વેન્ટરી નિયંત્રણ વચ્ચેનો તફાવત

કંટ્રોલ સ્ટૉક એ ઇન્વેન્ટરીનું ન્યૂનતમ લેવલ છે જે કંપની સ્ટૉકમાંથી બહાર નીકળવાનું ટાળવા માટે જાળવવા માંગે છે. આ માલ-સામાન અથવા સામગ્રીની એવું પ્રમાણ છે કે જે કોઈપણ કંપનીએ દરમિયાનગીરી વગર ઉત્પાદન અથવા વેચાણ ચાલુ રાખવા માટે જરૂરી છે. કંટ્રોલ સ્ટૉક સામાન્ય રીતે લીડ ટાઇમ, ડિમાન્ડ વેરિએબિલિટી અને સેફ્ટી સ્ટૉક જેવા પરિબળોના આધારે કંપનીના મેનેજમેન્ટ દ્વારા નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે.

બીજી બાજુ, ઇન્વેન્ટરી નિયંત્રણ એ પ્રક્રિયા અને સિસ્ટમ્સને દર્શાવે છે કે કંપની કન્ટ્રોલ સ્ટૉક સહિત તેની ઇન્વેન્ટરી લેવલને મેનેજ અને ટ્રૅક કરવા માટે ઉપયોગ કરે છે. ઇન્વેન્ટરી નિયંત્રણમાં ઇન્વેન્ટરી લેવલ સ્થાપિત કરવાથી લઈને ઇન્વેન્ટરી મૂવમેન્ટ્સને ટ્રેક કરવા સુધીની સંપૂર્ણ ઇન્વેન્ટરી સિસ્ટમના મેનેજમેન્ટનો સમાવેશ થાય છે, તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે જરૂરી હોય ત્યારે ઇન્વેન્ટરી ઉપલબ્ધ છે.

અંતિમ તારણ

હવે તમે કન્ટ્રોલ સ્ટૉકનો અર્થ સમજી લીધો હશે, એન્જલ વન સાથે ડિમેટ એકાઉન્ટ ખોલો અને તમારી સંપત્તિ બનાવવાનું શરૂ કરો.